Năm 2022 được các chuyên gia kinh tế đánh giá là có một vài điểm sáng trong chính sách thương mại quốc tế. Tuy nhiên, nhìn chung thì đây vẫn là một năm gia tăng bảo hộ thương mại là chủ yếu. Sau tác động của dịch Covid-19, ngành kim loại cùng với rất nhiều ngành khác lại tiếp tục đối mặt với chính sách thuế mới từ Mỹ. Vì vậy, những chuyển biến tích cực trong năm 2023 về những ngành này vẫn chưa thực sự rõ ràng.
Các chính sách thương mại quốc tế 2022
Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đã tác động không nhỏ đến nền kinh tế thế giới. Khi quá trình phục hồi chưa được bao lâu thì chiến sự giữa Nga và Ukraine lại nổ ra. Cùng với cuộc cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung chưa đi vào hồi kết đã khiến cho thị trường kinh tế gặp rất nhiều khó khăn. Khủng hoảng nhiên liệu, đứt gãy chuỗi cung ứng, lo ngại về các vấn đề an ninh… đã phủ bóng lên chính sách thương mại của các nước mà hệ quả tất yếu của nó là làm gia tăng bảo hộ thương mại.
Đầu tháng 12, Ban Hội thẩm WTO đã đưa ra kết luận về việc tăng thuế quá mức đối với thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ. Ban Hội thẩm cho rằng Mỹ đã vi phạm luật lệ của WTO vì lý do an ninh quốc gia mà nước này đưa ra là không phù hợp. Điều XXI của Hiệp định Thuế quan và Thương mại 1994 (WTO) cho phép quốc gia viện dẫn lý do an ninh quốc gia để đưa ra rào cản thương mại quốc tế, như dựng lên hàng rào thuế quan đối với nhôm và thép trong vụ kiện này.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến nghi ngờ rằng đây có phải là cái “cớ” an ninh quốc gia hay không. Liệu điều này hợp pháp và được chấp nhận hay không. Các thẩm phán ở WTO cho rằng Mỹ hiện không rơi vào tình trạng chiến tranh hay khẩn cấp để có thể dựng lên các rào cản thương mại theo điều XXI kể trên.
Đối với nội dung phán quyết này, đại diện thương mại Mỹ (USTR) cũng như ngành nhôm, thép nội địa chỉ trích mạnh mẽ và không công nhận. Nhưng các ngành công nghiệp chế tạo ở Mỹ, nơi có thể phụ thuộc vào nguồn nhôm, thép nhập khẩu, lại hoan nghênh phán quyết trên.
Tuy vậy, trong bối cảnh hiện tại, Mỹ hoàn toàn có thể dễ dàng “vô hiệu hóa” phán quyết bằng cách kháng cáo lên Ban Phúc thẩm đang tạm thời ngưng hoạt động. Kết luận của Ban Hội thẩm ở vụ kiện này làm gợi lại bối cảnh gần như tương tự ở vụ kiện giữa Ukraine và Nga (2016-2019), nhưng WTO lại đứng về phía Nga mặc dù nước này cấm không cho hàng hóa từ Ukraine quá cảnh để đến một số thị trường ở Trung Á.
Chính sách thương mại quốc tế năm 2022 chủ yếu tập trung vào các chính sách kể trên. Đến thời điểm hiện tại, khi mà tình hình quốc tế vẫn đang diễn ra phức tạp thì các chính sách thương mại trong tương lai cũng trở nên khó đoán. Hy vọng về một năm 2023 với những chuyển biến tích cực có lẽ vẫn còn là một điều khá mơ hồ.
